Son yıllarda, çoğunluğu moda sektöründe olmak üzere, alışverişlerin muazzam bir çoğunluğu online alışveriş şekline dönüştü. Bu dönüşümün elbette kısa ve uzun vadede birçok etkisi olacaktı. İlk etkilerinden biri mağaza alışverişinin rafa kalkması ile darbe yiyen perakende ve mağazacılık sektörü oldu. AVMler şekil değiştirerek havuzlu, müzikli yaşam merkezlerine evrildiler. Kalan ürün dolu mağazalar ise gözlerini gittikçe azalan Arap turistlere çevirdiler.
Ancak bir diğer etki de herkesin tasarımcı, herkesin iş sahibi, herkesin online butik sahibi, herkesin satıcı ve alıcı rollerine aniden ve sorumsuzca bürünebildiği bir alış-veriş modeli oldu. Eminönü’nden malzeme alarak kendi katma değerli minik hediyeliklerini üreten her kadın satış yapabilir hale geldi.
Vergilerle dönen bir dünyada böyle bir alışveriş modeli ve bu şekilde bir ekonomi kabul edilemez. O nedenle vergilendirme ve düzenleme çabaları benim beklediğimden çok çok geç de olsa gelmeye başladı. booking.com’un kapatılışı, paypal’ın çıkarılması gibi kararlar elimizi ayağımızı birbirine doladı. Şimdi bu düzenleme, vergilendirme ve kontrol etme sevdasına dair biri yurtdışından diğeri ülkemizden iki yeni gelişmeyi daha özetlemek isterim.
Amerika’da Federal Ticaret Komisyonu’nun online ticareti denetleyen bazı kuralları var. Bu komisyon aynı zamanda, bizim ülkemizde de yakın geçmişte yürürlüğe giren izinsiz arama, izinsiz SMS gibi sorunlara el atan bir örgüt. Bizim ünlülerimizin de hiçbir kurala takılmadan krem, yeşil çay, matcha çayı, pijama markası tanıtması gibi yabancı ünlüler de Kardashianlardan tutun Selena Gomezlere kadar bu tanıtım işinde varlar. Bir influencer ajansının yaptığı araştırmada yabancı ünlülerin sosyal medyada yaptığı tanıtımların %93’ü, yani neredeyse tamamı ticaret komisyonunun kurallarına aykırı şekilde yapılmış*. Bu aykırılıklardan dolayı ünlülere uyarıcı mektuplar yazılmış.
Ayrıca, bu kuralsız paylaşımların önüne geçebilmek için instagram hemen bir önlem aldı ve sponsor içeren fotoğrafların üstüne “XXX firmasıyla ücretli işbirliğidir (in paid collaboration)” notu düşmeye başladı.Benzer gelişmeleri yakında ülkemizde de görebiliriz.
Daha güncel bir gelişme ise geçtiğimiz aylarda gelen ve belimize büken 50$ üstü yurtdışı alışverişlerin gümrük vergisine tabi olmasından sonra en büyük darbe. Maliye bakanlığı artık alım satıma zemin hazırlayan tüm ticaret sitelerinin vergilendirileceğini açıkladı**. Özellikle ev, araba gibi alım satımlardaki sorunlar ve eksik beyanlardan kaynaklanan bu karar sahibinden.com veya letgo gibi platformlar için kötü haber.
Aslında tüketiciler olarak bu tip gelişmelere iyi tarafından bakmamız gerekiyor. Elbette tüm yasaklara ve gereksiz müdahale ve düzenlemelere karşı vatandaşlarız. Ancak dolandırıcılık yapan, sahte veya eksik ürün gönderen hesaplar, yasadışı yolarla yasadışı araç veya evleri bilinçsiz müşterilere pazarlayan hesaplardan şikayetçi olabilmek için karşımızda sorumlu ve yasal bir muhatap bulmamız şart.
Temennim alışveriş özgürlüğümüzü kısıtlamadan, bilgi yayma ve edinme özgürlüğümüz elimizden alınmadan olabildiğince rekabetçi ve faydalı bir sanal ortama ulaşabilmek.
*Stewart, R. (2017). 93% of celebrity influencers don’t signpost ads correctly on Instagram Thedrum.com
** (2017) İnternetten alışverişe vergi geliyor. Sputniknews.com
