NFT’ler (non-fungible token), blockchain teknolojisi kullanılarak kimliği doğrulanmış ve basılmış benzersiz dijital varlıklardır. Blok zinciri, satın alınan her işlemin kaydını kodlayan ve gösteren dijital defter içerir ve bu değiştirilemez.
Şubat ayında neredeyse on yıl önce YouTube’a ilk yüklendiğinden beri yüz milyonlarca kez görülüp paylaşılan, viral bir sansasyon haline gelen Pop-Tart gövdeli ve gökkuşağı izli uçan çizgi film kedisi Nyan Cat’in bir versiyonu 58.000 dolara satıldı. Mart ayında 255 yaşındaki müzayede evi Christies’de, Beeple olarak bilinen dijital sanatçının bir JPEG dosyası 69,3 milyon dolara satıldı.
Örnekler sadece sanat dünyasıyla da sınırlı değil. Şubat ayı sonlarında NFT pazar yeri Nifty Gateway’de 10 dijital eser yaklaşık 6 milyon dolara satıldı. “Death of the Old” adlı bir müzik videosu ortalama 389.000 dolar kazandırdı. Bir Lebron James smaçını gösteren bir NFT, yakın zamanda 208.000 dolara satıldı. NBA’in dijital ürünler kolu Top Shot, sanal basketbol kartları satmak için blockchain şirketi Dapper Labs ile iş birliği yaptı ve bu şimdiye kadar 230 milyon doların üzerinde işlemle sonuçlandı. Sosyal medyada ise Twitter CEO’su Jack Dorsey’in ilk tweet’i 2,9 milyon dolara satıldı.
MODA SEKTÖRÜNDE NFT
Sanat, spor, müzik, sosyal medya derken NFT moda sektörüne de hızlı bir giriş yaptı. Mart ayı başlarında 18 yaşındaki kripto sanatçısı Fewocious ve sanal spor ayakkabı markası RTFKT Studios arasındaki iş birliği 7 dakika içinde tükendi ve 3,1 milyon dolar kazandırdı. Ayakkabıların NFT olarak sunulması alıcıların giyemeyecekleri ve hatta satın aldıkları ürünlere dokunamayacakları anlamına geliyor fakat alıcılara dijital satın alma için teşekkür etmek amacıyla bir çift gerçek ayakkabı gönderiliyor.
Gucci, Givenchy, Burberry ve daha fazlası, kısa filmden bir video oyunundaki aksesuarlara kadar çeşitli biçimlerde NFT’ler yayınladı. Dolce & Gabbana‘nın gerçek dünyadaki faydalar ve deneyimlerle eşleştirilmiş dokuz parçalı NFT koleksiyonu, müzayedede 6,1 milyon dolardan fazla satış topladı.
“Bu sadece bir trend veya yeni bir şey değil.Gerçek bir güç değişikliği.”
RTFKT’nin kurucu ortağı ve CEO’su Benoit Pagotto
NFT’ler moda sektörü için gerçek bir fırsat mı yoksa sadece geçici bir heves mi?
Moda sektöründe, NFT’ler ürünlerin ötesine geçerek fotoğraflara, şovlara, röportajlara ve sosyal medya gönderilerine kadar genişleyebilir. Sosyal medyadan video oyunlarına kadar her yerde hayatımızın giderek daha çoğunu çevrimiçi olarak sürdürürken, dijital nesneleri toplama ve sergileme kavramı da büyüyecek gibi görünüyor.
Fiziksel ürünlerle bağlantılı ve değerlerini artıran NFT’ler yayınlamak, alanla etkileşim kurmanın belki de en stratejik yoludur. Bunlar, fiziksel ürünlerin kimin olduğunu kanıtlayan gösterişli dijital sertifikalar olabilir ya da tüketicilere ürünleri çevrimiçi olarak sergilediklerinde ayrıcalıklı hissi kazandırır.
Fransız kripto girişimi Ledger’ın deneyim sorumlusu ve LVMH danışmanı Ian Rogers, “Lüks segment müşterilerin artık dijital hayatları var ve ürünleri bu hayatlara sokmak istemeleri doğal” dedi ve ekledi: “Lüks bir el çantası satın alma ve bunun dijital bir temsilini bir video oyununda kullanma fikri çok uzak değil.”
Fiziksel ürünlerle bağlantılı NFT’ler, orijinalliğin kanıtı olarak hizmet ederek sahtecilikle mücadeleye de yardımcı olabilir. Ayrıca yeniden satış pazarına dönüştürücü bir etkiye sahip olabilirler. Bunun nedeni, NFT’lerle, onları doğrulayan blok zincirinin gelecekteki kullanımlarını yöneten bir sözleşme de oluşturabilmesidir. Sanatçıların ve markaların gelecekteki tüm satışlardan- tipik olarak yüzde 10- bir kesinti almasına izin veriyor. NFT’ler, ürünleri için yeniden satış ve taklit pazarını kontrol etmeye çalışmak için yıllarını harcayan markalar için, ürünlerinin gelecekteki her değişiminde kalıcı olarak para kazanma fırsatının yanı sıra eksiksiz bir kimlik doğrulama da sunar.
Fiziksel ürünlere bağlı NFT stratejileri sektör için heves olmaktan çıkıp, çok daha büyük değerlerin kapısını açabilir.
NIKE x RTFKT STUDIOS:
RTFKT, kuruluşundan bu yana başarılı bir yükseliş yaşadı. 2020’de yıllık geliri 600.000 dolar iken, Mayıs 2021’deki aylık geliri 4,5 milyon dolardı.
“Eski dünya bitti, artık yeni bir dünya var.”
Pagotto
Spor giyim devi Nike, metaverse için büyük bir yatırım yaptı ve aralık ayının 2. haftasında yaptığı açıklamada, sanal spor ayakkabı yaratıcısı olarak bilinen lider bir sanal moda platformu olan RTFKT‘yi satın almaya hazır olduğunu duyurdu. Bu hareket, eski bir marka adına sanal moda ve aksesuarlara yönelik şimdiye kadarki en önemli hamleyi işaret ediyor. Ocak 2020’de kurulan RTFKT, sokak giyiminden ve muhtemelen Nike‘ın kendi oyun kitabından bir sayfa alarak, sınırlı sayıda üretilen indirimler ve Jeff Staple ve Takashi Murakami gibi sanatçılarla iş birlikleri yoluyla hayran kitlesi geliştirerek hızla alanda lider bir yenilikçi haline gelmesi planlanmakta.
RTFKT’nin satın alınması, Nike’ın dijital ayak izini genişletmeye yönelik en önemli yatırımı olsa da bu alandaki ilk hamlesi değil. 2019’da bir üçlü dijital karakter oluşturmak için oyun platformu Roblox ile ortaklık kurdu ve Jordan markasına odaklanan Fortnite ile yeni bir iş birliği yaparak Nikeland adlı Roblox’ta sanal bir tema parkı kurdu. Aynı yılın sonunda, Nike’a blockchain teknolojisini kullanarak dijital bir varlığı fiziksel bir spor ayakkabıya bağlamasına izin veren bir patent de verildi. Ekim ayında Nike, sanal ürünler için ticari marka başvuruları yaptı ve “sanal malzeme” tasarımcıları için iş listeleri yayınlayarak bu alanda işe alım yapmaya da başladı.
METABIRKINS:
Piyasada sadece 100 tane Birkins var, her biri benzersiz bir şekilde renkli suni kürkle işleniyor. Bazıları düz tonlarda gelirken, diğerleri hayvan baskıları gibi desenlere veya Mona Lisa ve Vincent Van Gogh’un Yıldızlı Gecesi gibi sanat eserlerinin bulanık tasvirlerine sahip.
NFT pazar yeri OpenSea aracılığıyla, bir blok zincirindeki dijital varlıkları temsil eden, NFT olarak satılan sanal versiyonlardır. Moda dünyasının ikonik çantası Hermès’in dijital versiyonu olan MetaBirkins, hevesli bir dijital sanatçı olan ve moda perakendesi ile sanatı harmanlayan hareketli yeni bir LA konsept mağazası olan Terminal 27’nin kurucu ortağı ve pazarlama direktörü Mason Rothschild’in eseri.
15 Aralık itibariyle, dijital çantalar o zamandan beri OpenSea’de ticarette yaklaşık 800.000 dolar satış hacmine ulaştı. Şimdiye kadarki en yüksek satış 46.000 dolar civarındayken, mevcut taban fiyat yaklaşık 19.000 dolar.
Sanatçı Mason Rothschild Metabirkins için övgü dolu sözlerinin yanı sıra moda dünyası ikonuna sanatsal yaklaşımı olduğunu belirtse de Fransız lüks evi Hermès, sanatçıyı metaverse’de sahte Hermès ürünleri satmakla suçluyor.
Konseptin nasıl doğduğunu hatırlayalım… Proje Mason Rothschild ile Eric Ramirez’in Mayıs ayında yayınladığı Birkin temalı ortak projesiydi. Online perakendeci Basic.Space’de 23.500 dolara satılan şeffaf Birkin içinde hamile kalan bir fetüsü gösteren bir NFT olan Bebek Birkin. Bu satış tutarıyla gerçek Birkin çantanın yaklaşık 9500 dolarlık fiyatını geçmiş oldu.
GUCCİ x WANNA:
Gucci Mart ayında moda teknolojisi şirketi Wanna ile iş birliği ile, kendi uygulamasında 11.99 dolara veya Wanna’nın uygulamasında 8.99 dolara satın alınabilecek bir dijital spor ayakkabının ilk çıkışını yaparak sanal moda dünyasına giriş yaptı.
Gucci kreatif direktörü Alessandro Michele tarafından tasarlanan spor ayakkabı, aynı zamanda, spor ayakkabı ve saatlerin dijital donanımları için artırılmış gerçeklik deneyimleri yaratmak için 3D modelleri kullanma konusunda uzmanlaşmış Belarus merkezli Wanna’nın ilk orijinal dijital ürünü.
Gucci, ürünler ve markalı avatar öğeleri oluşturmak için oyun platformu Roblox, moda stil oyunu Drest, 3D sosyal medya uygulaması Zepeto, Sims 4 ve Pokemon ile iş birliği yaparak sanal moda dünyasındaki varlığını hızla genişletti. Gucci uygulaması aracılığıyla satın alınmasına rağmen, spor ayakkabılar Roblox ve sanal gerçeklik sohbetindeki diğer sanal dünyalarda “giyilebilir” statüsünde.
NFT ürünleri birebir, hali hazırda olan bir ürüne güvenirken, sanal Gucci spor ayakkabılar sınırsız ve tüketiciler için değiştirilebilir. Wanna’nın ticaret yeteneklerini ve bazı açılardan NFT yaklaşımına benzeyen sınırlı sayıda dijital ürünleri geliştirmek için çalıştığı konuşuluyor.
BALENCIAGA x FORTNITE:
Balenciaga ve Fortnite, sanal giysiler ve aksesuarlar, Balenciaga’nın tasarımından ilham alan Fortnite içinde sürükleyici bir yer ve Balenciaga’nın mağazalarında ve e-ticaret sitelerinde satışa sunulacak fiziksel bir ürün serisini içeren bir iş birliğini duyurdular.
Fortnite’ın arkasındaki oyun geliştiricisi Epic Games başkanı Adam Sussman, “Her iki yerde de aynı pazarlama ürünlerine sahibiz, aynı görünüm ve his ve aynı anda fiziksel ve dijital dünyada piyasaya çıkan ürün serilerine sahibiz” dedi.
Düşük fiyatlar veya daha fazla seçenek, herkesin bir dijital ürüne sahip olabileceği, elinde tutabileceği veya çevirebileceği bir geleceğe izin verecektir. Belki de bu nedenlerden dolayı, zorluklara rağmen sanal ürün üreticileri pazarın uzun ömürlülüğünden eminler. BoF Insights raporunda ABD’li tüketicilerin yüzde ellisinin önümüzdeki 12 ay içinde bir tür dijital ürün satın almayla ilgilendiği belirtiliyor. Kasım ayında, Morgan Stanley analistleri, lüks NFT’ler için şu anda göz ardı edilebilir pazarın 2030 yılına kadar 20 milyar Euro’yu (22.6 milyar dolar) aşabileceğini tahmin ediyorlar.
Öte yandan NFT pazarı hakkında büyük endişeler de var. Blockchain’de varlık basımı, önemli miktarda enerji kullanımı gerektiriyor; örneğin, kripto para birimi Bitcoin, Cambridge Üniversitesi’nden yapılan bir araştırmaya göre, bir yılda tüm Arjantin ülkesinden daha fazla elektrik kullanıyor. Pagotto, şirketin işlemlerden kaynaklanan enerji tüketimini azaltmak için emisyonları dengelemenin yollarını aradığını söylüyor.
İkinci olarak ise NFT satışları blok zinciri aracılığıyla güvence altına alınırken, bilgisayar korsanlığı da bir endişe kaynağı. Bilgisayar korsanlarının NFT sahiplerinin cüzdanlarını çaldığı ve ürünleri blockchain açık artırma sitesi Nifty Gateway’de kendileriyle takas ettiğine dair raporlar ortaya çıktı.
Son olarak ise NFT’lerin bulunduğu alanlara hangi tüketicilerin katıldığı, metaveri kaynaklarına giriş yaptığı veya kripto cüzdanları oluşturduğu da bir endişe kaynağı. (LVMH’nin tipik tüketicisinin yakın zamanda katılmadığı faaliyetler) Moda markaları NFT’leri benimsemek istiyorsa, farklı tercihlerle yeni bir jenerasyona hitap etmeliler.
Tüm bu endişelerden dolayı moda şirketlerinin daha deneyimli oyuncularla iş birliği yapması gerekecek.
KAYNAK:
https://www.businessoffashion.com/briefings/technology/nfts-for-fashion-fad-or-opportunity/
https://www.businessoffashion.com/articles/technology/what-the-nft-gold-rush-means-for-fashion/
https://www.businessoffashion.com/articles/technology/nike-acquires-virtual-fashion-start-up-rtfkt/
https://news.nike.com/news/five-things-to-know-roblox
https://www.businessoffashion.com/articles/technology/what-metabirkins-say-about-virtual-fashion/
https://www.businessoffashion.com/articles/technology/gucci-is-selling-12-virtual-sneakers/
https://news.nike.com/news/five-things-to-know-roblox
