Korona virüsün ortaya çıkışı ve yayılmasıyla birlikte çoğumuzun daha önceden varlığını dahi bilmediği çeşitli maske türleri ortaya çıktı. Birçok üretici maske üretimlerine katkı sağlamaya çalıştı. Aralarına moda devleri ve stüdyolar da katıldı. Ancak bir çoğumuz bu maskelerin hangi tür olduğu, koruyuculukları veya koruyamama durumları ile birlikte malzeme durumları hakkında da bilgi sahibi değildik. İnternette günü gününe çıkan çeşitli maske türlerinin yanı sıra kendimizin de türetebildiği tekstil maskeler olduğunu gördük ve bu maskelerin koruyuculuğuna dair söylemler çıktı. Birçok stüdyo desteğin yanı sıra ticari kaygılardan ötürü de maske üretimine girişti.
Medikal Olmayan Maske Nedir Ne Değildir?
Bu yazıda bilimsel açıdan medikal olan ve medikal olmayan maskelerden gerçekçi ne tür beklentilerimiz olmalı, kendimiz medikal olmayan maske yapacak isek ne tür malzeme ve koşullara dikkat etmeliyiz bunun üzerinde duracağız.
Medikal Maske, Medikal Olmayan Maske, PPE veya FFP Maske
Öncelikle maske türlerinin açıklanması beklentiler açısından oldukça önemli.
Medikal maske dediğimiz maske türü; hasta kişileri dış bulaşıcılardan korumak, yayılım riskini azaltmak ve cerrahi prosedürlerde kullanıcıyı korumak amaçlı üretilen, cerrahi maske olarak da bildiğimiz en klasik tıbbi maske türüdür. Ancak medikal maskeler yalnızca çevreyi hasta olan kişinin bulaştıracağı partiküllerden korur. O da belli sosyal mesafe kurallarına riayet edildiği takdirde… Maalesef cerrahi (medikal) maskeler, kullanıcıyı virüsten koruyamaz. Malzeme açısından böyle bir filtre mekanizmasına sahip değillerdir. Ayrıca medikal maskeler; belli tekstil standartlarına riayet edilerek üretilmek durumundadır. Dolayısıyla başta sağlık bakanlığından izin alınır. Sterilizasyon, uygun malzeme kullanımı vb. şartların sağlanması için bu standartlar oldukça önemlidir.
PPE veya FFP maske çoğumuzun duyduğu N95 ve N99 olarak geçen maske türlerine verilen genel isimdir. Bu tür maskeler giyen kişiyi havada asılı partiküllere maruz kalmaktan korur. Dolayısıyla, sağlık hizmetlerinde virüsler ve bakteriler dahil olmak üzere biyolojik parçacıklara karşı koruyucu bariyer görevi görür. Giyen kişiye 95% – 99% korucuyuluk sağlama oranına sahip maske türü PPE, FFP maskelerdir. Kullanıldığı takdirde hem çevreye bulaşmayı engeller hem de kişiyi korur. Aynı cerrahi maskeler gibi üretiminde ciddi standartlar mevcuttur. Bu maskeler pandemi durumlarında özellikle sağlık çalışanlarına ayrılır ve stokta onlar için bulunmaması problemlere sebep olur.
Medikal olmayan maske ise esasen çoğumuzun evde de üretebileceği, medikal maske formatına şeklen benzeyen ancak farklı olarak yıkanabilen ve tekrar kullanılabilen tekstil maskelere verilen genel isimdir. Pandemi durumlarında maske bulmakta sıkıntı çekilmesi, havaların ısınmasıyla beraber kullanılan medikal maskelerin terleme ve benzeri sıkıntılara sebep olabilmesi sonucu kişilerin rahatsız olması, konfor isteğinin artırılması, maliyetin düşürülmesi, estetik ve psikolojik sebeplerden ötürü kişileri medikal olmayan maskeler yapmaya yönlendirilmektedir.
Medikal olmayan maske yapımında veya alımında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta şudur, bu maskeler yalnızca sosyal mesafe varlığında çevreye ve giyene fayda sağlayabilir. Çünkü kumaşların virüslere karşı filtrasyon özellikleri maalesef yetersizdir. Dolayısıyla medikal olmayan maske kullanırken lütfen sosyal mesafeyi aklınızda bulundurunuz.
Soldan Sağa; Medikal (Cerrahi) Maske, PPE-FFP Maske, Medikal olmayan maske
Medikal Olmayan Maske Alımı, Yapımı ve Kullanımı ile ilgili Nelere Dikkat edilmeli?
Medikal olmayan maskelerden ne beklemememiz gerektiğini artık biliyoruz. Peki ne beklemeliyiz? Veya bunlar korumuyor diyip kenara çekilmek yerine koruyuculuklarını arttırabilir miyiz?
Medikal olmayan bir maske alırken/ yaparken/ kullanırken dikkat etmemiz gerekenler:
- Fitte konfor; maskeniz yüzünüze tam oturmalı, boşluk veya rahatsız edici bir his olmamalı, sürekli maskeyi elle düzeltmeniz gerekiyorsa bu maske kısaca yanlıştır.
- Maske yüzünüze tek hamlede takılabilmeli ve tek hamlede çıkarılabilmelidir.
- Yüzde ağız ve burunu tamamen kaplayabilecek boyutta olmalıdır.
- Malzemede konfor; maskeler terletmeyen malzemeden yapılmalı; su ve herhangi bir sıvı varlığında ıslanan maskelerin çevreye de koruyuculuğu kalmaz.
- Olabildiğince çabuk kuruyan, yüksek derecelerde yıkanmaya dayanabilen kumaşlar tercih edilmeli
- Üretiminde çok fazla kimyasal maruziyeti gerekmeyen kumaşların kullanımı önerilir; zira maske olarak kullanıldığında bu kimyasalları soluyoruz
- Maskenizi yıkadıysanız kurumadan tekrar kullanmayınız.
- Maske şeklinin yıkama ve kuruma esnasında bozulmaması gerekir.
- Neopren, lamine edilmiş kumaşlar, kaplanmış kumaşlar, nefes almanıza imkan vermeyecek plastik vb. hiç bir malzeme, boğulma riskinden ötürü önerilmez.
- Kullanılan tekstil malzeme ince yapıda ise 2-3 kat, kalın (denim gibi) yapılı ise tek kat olması rahat nefes alınması açısından önerilir.
Medikal Olmayan Maske İçin Öneriler
Doğal lifler olarak geçen; pamuk, keten, ipek gibi malzemelerden üretilen kumaşları tercih etmeye özen gösterebilirsiniz. Yün yıkamada problem çıkartacağından pek tercih edilmez. Kumaşın ince ve kalınlığına göre birden fazla katman kullanımı önemlidir. Dokuma, örme veya dokumasız yüzeyler arasında sınıflandırma yapmak gerekirse; dokuma ve örme kumaşlar arasında çok da fark yoktur. Tercih yaparken kumaştaki iplikler ne kadar sıkı ona bakılmalıdır, delikler ne kadar büyükse koruyuculuk da o oranda gittikçe azalır. Bu bağlamda dokumasız yüzey, nonwoven, daha mantıklı bir opsiyon olabilmektedir. Ancak nonwovenler çoğunlukla polyester, naylon vb.malzemelerden üretilir. Kullanıcı açısından koruyuculuğu arttırmak için dilerseniz yüzünüze temas eden kısmda ilave cep eklenebilir. Bu cep içerisinde selpak, Hepa filtre (elektrikli süpürge torbası) vb. Malzeme tek kat yerleştirilebilir. Ancak mutlaka bir kullanımın ardından atılıp; yenisinin yerine yerleştirilmesi gerekir.
Her durumda lütfen sosyal mesafe kurallarına özen gösteriniz. Konu ile ilgili TC. Sağlık Bakanlığının websitesinde medikal olmayan maskeler ile ilgili yayınlanan kriterleri de kontrol edebilirsiniz.
Sağlıkla kalın!
Referanslar;
- TMMOB; Tekstil Mühendisleri Odası Yüz Maskeleri Covid19 Dönemi Genel Bilgilendirme Raporu, C.Kırman, 2020
- Covid19 Non Medical Face Masks General Information, TENGIVA, 2020
- General Information About Facial Masks, Canadian Government Health Organization, 2020
